KARAR:1
12 Mart 2020 tarih ve 31066 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan “7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu” ile 9/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. Mevzuatta 4703 sayılı Kanuna yapılan atıflar bu Kanuna yapılmış kabul edilmektedir. Bu Kanun yayımı tarihinden bir yıl sonra 12 Mart 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sağlık Bakanlığı görev alanında yer alan “doğal mineralli sular” ve “insani tüketim amaçlı sular”ın tabi olduğu “01.12.2004 tarih ve 25657 Sayılı Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik ve 17.02.2005 tarih ve 25730 Sayılı İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre yapılan piyasa gözetim denetimleri (PGD) ile ilgili hususlarda 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanuna göre yaptırımlar uygulanırken,
diğer hususlarda (üretim ve izleme denetimleri) 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununda öngörülen idari yaptırımlar uygulanmaktadır.
7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’nda Madde 20’nin 8. fıkrasına göre “…. belirtilen idari para cezaları, bu cezalara konu uygunsuzluğun iki yıl içinde tekrarı halinde, her tekrar için bir önceki idari para cezasının iki katı uygulanır.” hükmü ambalajlı su sektörünün ürün güvenliği gereklilikleri, üretim –dağıtım – tüketim şekilleri, piyasa gözetim denetimi sıklıkları/analiz parametrelerinin sayısı, sektörün ekonomik yapısı ve ticari nitelikleri göz önünde bulundurulmadan direkt uygulamaya geçilmiştir. Ayrıca ilgili Kanun’da yer alan Madde 20’nin 11. fıkrasına göre “Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları uygulanırken, cezaya konu aykırılığın büyüklüğü ve yaptırım uygulanacak gerçek veya tüzel kişinin ekonomik durumu dikkate alınır.” hükmüne ilişkin herhangi bir uygulama da yapılmamaktadır. 7223 sayılı Kanun uygulamasının ambalajlı su sektörü için yarattığı haksız idari yaptırım ve etkilerini özetlemek gerekirse:
1-Ambalajlı su üreticileri, “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” ve “Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde üretim ve satış hacmine dayalı olarak yıllık periyotla belirlenmiş kontrol izlemesi, denetim izlemesi ve her ilde yürütülen piyasa gözetim denetimleri olmak üzere en çok denetlenen hızlı tüketim sektörlerinden biridir. Gıda sektörü başta olmak üzere diğer sektörlere kıyasla çok fazla sayıda piyasa gözetimine tabi tutulmaktadır. Hijyen, kalite ve insan sağlığı etkileri yönünden birçok parametre ile analiz edilen bu ürünler için, 7223 sayılı Kanun Madde 20’nin 8. fıkrasının uygulanması orantılılık prensibine aykırılık oluşturmaktadır. Kaldı ki karşılaştığımız uygulamalarda firmaların bir ay içerisinde aynı parametreden iki kez katlanarak idari cezaya tabi tutulduğu görülmüştür. Bu bir firmanın aynı ay içerisinde yalnızca bir parametre için “50.000TL + 100.000TL + 200.000TL = 350.000 TL” cezai yaptırımla karşılaşması demektir ki, aynı uygulamanın farklı parametrelerde iki yıl süreceği düşünüldüğünde firmalar için katlanılamaz mali idari yaptırım ortaya çıkmaktadır. 2021 yılında ilk altı ayda, sektörde en az 905 adet PGD denetimi yapılmış, her denetimde 21 adet parametre analiz edilmiştir. 905 adet PGD uygulamasında toplamda 905x21 = 19.005 kadar uygunsuz parametre tespit etme ve katlanarak ceza kesilmesi mümkün görünmektedir. Bu cezalar ambalajlı su üreticilerinin düşük fiyat ve düşük kar bazlı ekonomik yapısına bakıldığında katlanılamayacak boyutta ciddi bir mali yük, hatta küçük ölçekli şirketlerin iflasına yol açacak durumlara sebep olacaktır. Satış fiyatı yaklaşık 50 krş olan bir ürün için ilk uygunsuzlukta uygulanacak alt ceza limitini dikkate aldığımızda bile birim ürün satış fiyatının 100.000 katı olan bir ceza tutarının söz konusu olduğu görülmektedir. Ürün birim satış fiyatı ve ceza tutarı arasındaki bu oran, ceza katlanarak uygulandığında sektörün altından kalkamayacağı tutarlara ulaşacağı ortadadır.
Örneğin 4. tekrardaki para cezası yaptırımı, ürün birim satış fiyatının 1.600.000 katına karşılık gelecektir.
2- 7223 sayılı Kanuna tabi olan bir tıbbi cihazın teknik koşullarına uygun üretilmemesi insan sağlığında ölümcül bir etkisi olabilecekken, tedarik zincirindeki herhangi bir basamaktan kaynaklanabilecek ve tespiti halinde hızlıca aksiyon alınarak giderilebilecek ve insan sağlığında ciddi risk teşkil etmeyen anlık/münferit bir uygun olmayan durum ölümcül bir sağlık riski yaratmamaktadır. Ancak ilgili kanuna göre her iki durum da aynı kabul edilerek “güvensiz ürün” kapsamında ele alınmaktadır. Ambalajlı sular için “güvensiz ürün” tanımı ilgili Kanunda da belirtildiği gibi riske dayalı bir değerlendirmeye ihtiyaç duymaktadır. Ambalajlı su sektörüne özgü dinamikler baz alınarak riske dayalı değerlendirmenin nasıl yapılacağı net olarak belirlenmelidir. İlgili ürün yönetmeliklerinde yer alan onlarca parametrelerin hepsinin tek başına güvensiz ürün parametresi kabul edilmesi ve herhangi bir risk analizine tabi olunmaması ambalajlı su sektörü üretimine karşı yapılan büyük bir haksız uygulamadır. Buna ilaveten üretim prosesi ve ambalaj şekli tamamen farklı olduğu halde sırf aynı parametre olduğundan farklı ürünlerde (örnek: PET su ile damacana) dahi aynı cezai işlem muamelesi yapılarak katlamalı ceza uygulandığı sektörde görülmektedir.
Ambalajlı su ürünleri piyasa gözetim denetimlerindeki idari ceza uygulamalarında sektör çözüm önerileri:
- Ambalajlı su sektöründe cezai yaptırımlar yalnızca bu sektöre özel kanun (örnek: Sağlık Bakanlığı görev kapsamındaki kozmetik sektörü) veya 7223 sayılı Kanun’daki Madde 20’nin 11. fıkrasına ilişkin uygulama usul ve esasları ile düzenlenebileceği değerlendirilmektedir. Bu yasal düzenlemede “analiz parametrelerinin çokluğu ve çeşitliliği dikkate alınarak güvenli ürün tanımının
açıkça yapılması ve risk bazlı yaklaşım ile cezaların belirlenmesi”, “cezaların uygulanmasında aykırılığın büyüklüğü ve denetim sıklıkları baz alınarak orantılılık ve hakkaniyet ilkelerinin gözetilmesi”, “sektör ekonomik dinamiklerinin dikkate alınarak ticareti kısıtlayıcı ve şirketlerin mali yapısını bozucu durumların önlenmesi” sağlanmalıdır.
- “Doğal kaynak suyu & doğal mineralli su” ürünleri için hem üretim denetimlerinde hem de piyasa gözetim denetimlerinde yönetmelik hükümlerine aykırı bir parametre tespit edilmesi halinde Sağlık Bakanlığı tarafından cezai yaptırımlar katlamasız olarak uygulanabilir.
- Piyasa gözetim denetimlerinde katlanılarak kesilen cezaların bir kısmının farklı ürün gruplarında olduğu tespit edilmiştir. Örneğin 19 L geri dönüşümlü damacanada tespit edilen bir uygunsuz parametre için ilk ceza kesilirken, 500 ml PET şişede aynı uygunsuz parametre tespit edilmesi durumunda cezanın katlanarak tekrar kesildiği tespit edilmiştir. Oysa PET, damacana ürünleri birbirinden farklı ürünler olup, dolum hatları ve makineleri de tamamen ayrıdır. Dolayısıyla uygunsuzluk farklı bir ürün grubunda tespit edildiğinde ilkinin tekrarı olarak kabul görmemeli ve her bir format için tekrarın ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.
İlgili Kanuna ilişkin cezai yaptırımların devam etmesi öngörülebilir yıkıcı etkilerinden dolayı ambalajlı su üreticileri için ticareti kısıtlamakta ve büyük mali etkilerle karşı karşıya bırakarak sektörün ticari varlığını tehdit etmektedir. Cezai yaptırımların tekrarının iptal edilmesi hususunda TOBB’a yazı yazılmasına.20.10.2021.44
KARAR:2
Meslek grubumuz ile ilgili genel sorunlar tartışıldı.20.10.2021.44
KARAR:3
Dilek ve temenniler dinlendi.20.10.2021.44
Haber Tarihi : 3/11/2021